معنی فیروز مشرقی

لغت نامه دهخدا

فیروز مشرقی

فیروز مشرقی. [زِ م َ رِ] (اِخ) تذکره نویسان او را معاصر عمروبن لیث صفاری (265- 287 هَ. ق.) دانسته و وفات او را در سال 283هَ. ق. نوشته و این ابیات را از او نقل کرده اند:
مرغی است خدنگ ای عجب دیدی
مرغی که بود شکار او جانا
داده پر خویش کرکسش هدیه
تا نُه بچه اش برد به هم، مانا.
و دیگر:
سرو سیمین تو را در مشک تر
زلف مشکین تو سرتاپا گرفت.
(از تاریخ در ادبیات ایران صفا چ 1 ج 1 ص 158).
مؤلف مجمعالفصحا نام او را مشرفی (با فاء) ضبطکرده و نوشته است که «مشرف » محله ای است در یمن و وی از مردم آن دیار بوده، و این مطلب بکلی بی اساس است.

مشرقی

مشرقی. [م َ رِ](ص نسبی) شرقی. منسوب به مشرق.(از ناظم الاطباء):
هر شب قبای مشرقی صبح را فلک
نور از کلاه مغربی او برد بوام.
خاقانی(دیوان چ سجادی ص 300).
هرچه دهدمشرقی صبح بام
مغربی شام ستاند بوام.
نظامی(مخزن الاسرار چ وحید دستگردی ص 139).

مشرقی. [م َ رِ](اِخ) در مشهد به کاسه گری منسوب بود. وبه خدمت بسیار عزیزان و مردان رسید، و منظور نظر کیمیا اثر ایشان گردیده و این بیت در شکایت از اوست:
از چیست سرخ، پنجه ٔ مرجان و پای بط
گر خون بجای آب روان نیست در بحار.
(مجالس النفایس ص 215).

فیروز

فیروز. (اِخ) ابوعبداﷲ. رجوع به فیروز دیلمی شود.

فیروز. (اِخ) مکنی به ابومخلد. او را الیاس نیز گفته اند. تابعی است. (یادداشت مؤلف).

فیروز. (اِخ) دهی است از بخش لنگه ٔ شهرستان لار که در شوره زار واقع و دارای پانزده تن سکنه است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7).

فیروز. (اِخ) ابولؤلؤ. رجوع به ابولؤلؤ شود.

فیروز. (اِ) نام روز سیُم از خمسه ٔ مسترقه ٔ سالهای ملکی. (برهان). رجوع به پیروز شود. || (ص) پیروز. (فرهنگ فارسی معین). مظفر و منصور و آنکه حاجاتش برآمده باشد. (برهان):
چو تاج بزرگی به سر برنهاد
چنین گُرد بر تخت فیروز باد.
فردوسی.
کسی باشد از بخت فیروز و شاد
که باشد همیشه دلش پر ز داد.
فردوسی.
به فیروز بخت شه افراسیاب
کنم دشت ایران چو دریای آب.
فردوسی.
لب بخت فیروز را خنده ای
مرا نیز مروای فرخنده ای.
عنصری.
عقیقین ِلبش فیروز گشته
جهان بر حال او دلسوز گشته.
فخرالدین اسعد.
دولت فیروز و رأی روشن و بخت جوان
همت والا و عزم فرخ و امر روان.
عبدالواسع جبلی.
- ترکیب ها:
- فیروزآباد. فیروز آمدن. فیروزان. فیروزاختر. فیروزبخت. فیروزبختی. فیروزبهرام. فیروزپی. فیروزجاه. فیروزجرد. فیروزجنگ. فیروزحال.فیروزرام. فیروزرای. فیروزرایی. فیروزسالار. فیروز شدن. فیروزفال. فیروزفالی. فیروز کردن. فیروزکلا. فیروزکوه. فیروزگرد. فیروز گردیدن. فیروز گشتن. فیروزمند. فیروزمندی. فیروزنین. فیروزه. فیروزی. رجوع به هریک از این کلمات شود. و با کلمات بهر و رزم و روز و طالع و عزم و نوش نیز آید.

فیروز. (اِخ) مطابق روایات مورخان اسلامی ازجمله ثعالبی، نام یکی از پادشاهان سلسله ٔ اشکانی است ولی ظاهراً در این نام از چند جهت اشتباه صورت گرفته است: یکی اینکه در تاریخهای اوایل اسلام اغلب نام شاهان و وقایع ایران در زمان سلسله های مختلف در هم آمیخته و اغلب مثلاً نامهای ساسانی را بر شاهان اشکانی گذاشته اند. آنچه از تاریخ ایران باستان پیرنیا استنباط میشود وی نامش بلاش بوده و پیروز لقب اوست: «بعد از تیگران اول برادرش «دیگران » به تخت ارمنستان نشست و این زمان مطابق با سلطنت فیروزشاه پارسی بود. او چهل سال سلطنت کرد بی اینکه کار مهمی انجام دهد. در موقعی که تیتوس دوم امپراطور روم مرد تیگران اسیر دختری یونانی گردید. فیروز به امپراطوری روم حمله کرد و از این جهت او را فیروز یعنی فاتح خواندند، زیرا قبل ازآن او را به یونانی ولوگزس مینامیدند - و در زبان پهلوی بلاش را ولگاش یا ولخاش می گفتند، ولوگزس یونانی شده ٔ این اسم است ». از این نوشته ٔ موسی خورن صریحاً استنباط میشود که فیروز لقب بلاش بوده و به معنی فاتح است و اینکه بعضی نویسندگان قرون اسلامی اسم شاهی از سلسله ٔ اشکانی را «فیروز» نوشته اند به جهت این است که لقب را اسم تصور کرده اند... در جای دیگر موسی خورن مورخ معروف ضمن اشاره به سی ودومین سال سلطنت همین فیروزشاه پارس او را بنام ولگاش (بلاش) یاد میکند. (از ایران باستان پیرنیا ص 2588 و 2589). رجوع به بلاش و نیز رجوع به ایران باستان ص 2582، 2563 و 2549 شود.

فیروز. (اِخ) دهی است از بخش ساردوئیه ٔ شهرستان جیرفت که دارای 25 تن سکنه است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8).